Kleurige kostgangers

16 december 2022

Nu de bomen weer kaal worden, worden hun groene medebewoners zichtbaar. Een bekend voorbeeld in deze tijd van het jaar is de maretak (mistletoe), die je in bepaalde streken als bolvormige struikjes hoog in de bomen ziet hangen. Bijvoorbeeld in populieren, lindes en fruitbomen.  Extra opvallend omdat ze de hele winter door groen blijven terwijl de bomen hun bladeren hebben afgestoten. Een mooi voorbeeld van een partnerrelatie in de natuur, die het ecosysteem niet aantast maar juist versterkt.

Stelen om te leven

Maretakken weten te overleven zonder wortels in de grond. Ze pakken wat ze nodig hebben af van anderen. Wij noemen dat crimineel gedrag, maar planten hebben geen wetboek. Er bestaan veel partnerrelaties in de natuur die de normaalste zaak van de wereld zijn. De regel is: als ze er zelf of hun nakomelingen beter van worden, draagt het bij aan de veerkracht van het systeem.

De maretak is een halfparasiet die hoog in de bomen leeft. Om toch aan al zijn voedingsstoffen te komen steekt de maretak zijn wortels in de boom waarop hij leeft. Als een plantaardige vampier zuigt hij water en zouten op uit de boom. Hij heeft een voorkeur voor streken met een kalkrijke bodem. Voor de fotosynthese zorgt de maretak wel zelf, vandaar de term halfparasiet. Gezonde bomen hebben hier geen last van. Takken hebben hier juist een voordeel van. Het trekt weer specifieke insecten aan die leven van de blaadjes, de wortels en het stuifmeel van een maretak. De aanwezigheid van maretak wordt pas een probleem als de boom verzwakt is.

Slimme pesterijtjes

Parasieten dragen bij aan de veerkracht van een systeem door dit voortdurend uit te dagen, en te testen. Het systeem reageert door zich te verweren en alert te blijven. Deze afweerstrategie maakt de boom sterker i.p.v. zwakker.

Ook voor de verspreiding van zaden heeft de maretak een slimmigheidje bedacht. De struiken bloeien met witte bloemetjes en uit de vruchtbeginsels ontstaan kleverige besjes. Vogels zijn daar dol op. Als de vogel na een maaltijdje bessen zijn snavel aan een boomtak schoonveegt, smeren ze daar ook vaak een pitje van die bes op. En als dit pitje ontkiemt, wurmt het worteltje zich in het hout van de tak om een nieuw struikje te vormen.

Een natuurlijke kijk op werkrelaties

We kunnen veel leren van partnerrelaties in de natuur voor onze samenwerking met organisaties of netwerken. We zijn erg geneigd om te denken in schaarste en concurrentie. Dan draait het meer om de relatie prooi en predator, oftewel ‘eten en gegeten’ worden. Hoeveel marktaandeel kan ik winnen, en ten koste van wie? Een welbekende vraag die in veel jaarplannen beantwoord moet worden.

Kun je die gedachte ook ombuigen? Op welke manier kun je met elkaar samenwerken dat beide organisaties er voordeel bij hebben. Welke slimmigheden kun je afkijken van de natuur? Kijk eens eerlijk naar je sterke en zwakke punten en die van je concurrent. Misschien leidt een samenwerking juist tot een goede verdeling van taken, waardoor een optimale situatie ontstaat.

Symbool voor vrede & vriendschap

Vanuit de Scandinavische overlevering staat de maretak symbool voor vrede: wanneer vijanden elkaar in het bos ontmoeten onder de maretak, moesten ze hun wapens neerleggen en een dag in wapenstilstand gaan.  Daar komt ook de gewoonte vandaan om een takje maretak boven een deurpost te hangen en elkaar daaronder een kus te geven. Een mooie gedachte om de kerstdagen mee in te gaan en het dynamische jaar mee af te sluiten.

Spiegel van de natuur

Vind je het interessant om met deze spiegel van de natuur te kijken naar je werkrelaties? Breng in kaart welke partner, prooi, predator en parasitaire relaties jouw organisatie heeft. En doe de exercitie hoe je van je vijand een vriend kan maken.

Alle blogs