Zwermintelligentie

De herfst is de tijd van de spreeuwenzwermen. Heb jij ze al waargenomen? De opvallende formaties en patronen die de vogels maken in de lucht. Ze lijken als één geheel te bewegen, snel van richting te veranderen als een vloeiende choreografie.

Dat je dit vaker in de herfst dan in andere seizoenen waarneemt komt o.a. omdat voedselbronnen als insecten schaarser worden. De spreeuwen schakelen over op een dieet van zaden en bessen en komen samen op plekken waar voedsel overvloedig is. Een andere factor is migratie. Sommige spreeuwensoorten zijn trekvogels en grote groepen spreeuwen verzamelen zich en vormen zwermen voordat ze vertrekken. En in het koudere seizoen profiteren de spreeuwen natuurlijk van de warmte die wordt gegenereerd door de nabijheid van andere vogels in de zwerm.

Dus kun je vooral nu in de herfst- en wintermaanden kun je dit spektakel bewonderen, veelal bij zonsondergang. En echte bonus is als je de reflectie van het zonlicht op de veren kan zien.

Welke principes voor zelforganisatie?

Het collectieve gedrag van spreeuwen in een zwerm wordt vaak aangehaald als een voorbeeld van zelforganisatie, waarbij elke individuele vogel een paar eenvoudige regels volgt om zo gezamenlijk tot groepsgedrag te komen. De exacte regels zijn nog niet helemaal begrepen, maar er zijn wel een aantal basisprincipes geïdentificeerd:

• Afstand houden: individuele spreeuwen in een zwerm proberen een minimale afstand tot naburige vogels te handhaven. Dit voorkomt botsingen.

• Uitlijning: De vogels stemmen hun vliegrichting af op hun naburige vogels, waardoor een gestroomlijnde beweging ontstaat en zorgt voor onderlinge samenhang

• Cohesie: spreeuwen streven naar cohesie in de zwerm door naar het midden van de groep te bewegen wanneer ze te ver naar buiten dreigen te gaan. Dit voorkomt dat de zwerm uiteenvalt.

• Reactie op bedreigingen: bij een dreiging van bijv. een roofvogel, volgen individuele spreeuwen de bewegingen van hun buren snel en reageren ze gezamenlijk om de bedreiging te ontwijken. Zo verminderen ze het risico om ten prooi te vallen aan roofdieren.

• Lokale interacties: de interacties tussen de vogels zijn gebaseerd op lokale informatie, zoals de positie en beweging van de directe buren. Zo kunnen ze snel op veranderingen reageren

• Zelforganisatie: het gedrag van de zwerm ontstaat door de interactie tussen de individuele vogels en de reactie op lokale omstandigheden. Er is geen centrale autoriteit die het gedrag dicteert.

Het exacte aantal buurvogels dat een spreeuw in de gaten houdt kan variëren afhankelijk van dichtheid van de zwerm en de snelheid van de bewegingen, maar onderzoek naar het gedrag suggereert dat ze vaak letten op de 7 tot 8 naaste buren. Het vermogen om maar een beperkt aantal naburige vogels in de gaten te houden in plaats van alle vogels in de zwerm maakt ze gezamenlijk efficiënter en responsiever.

Wat kunnen organisaties leren van dit fenomeen?

Zwermintelligentie bij spreeuwen biedt interessante inzichten voor samenwerking in organisaties. We kunnen afkijken van zwermen om tot beter teamwork en collectieve prestaties te komen.

• In de choreografie van zwermen zie je een groot adaptief vermogen: in organisaties is het vermogen om flexibel en adaptief te zijn een waardevolle troef. Snel kunnen inspelen op nieuwe informatie kan een concurrentievoordeel opleveren.

• Een uniek kenmerk van spreeuwenzwermen is het leiderschap zonder centrale autoriteit: organisaties kunnen leren dat effectief leiderschap niet altijd hoeft te rusten op de schouders van 1 centraal individu. Empowerment van teamleden en gedistribueerd leiderschap kan bijdragen aan een soepele samenwerking.

• Binnen de zwerm vloeit informatie soepel, gebaseerd op lokale kennis over de positie en beweging van naburige vogels. Hoe kun je als organisatie het delen van revelante informatie binnen teams zo inrichten dat het bijdraagt aan een betere besluitvorming en samenwerking.

• Roofvogelafweer als risicomanagement: organisaties kunnen leren dat het gezamenlijk identificeren en aanpakken van bedreigingen de veerkracht van een organisatie kan vergroten.

• Balans tussen individueel en collectief belang: spreeuwen hebben individuele vrijheid maar handelen in het belang van de groep. Organisaties kunnen leren dat het vinden van de juiste balans tussen individueel initiatief en collectieve belangen kan leiden tot synergetische resultaten.

Spiegel van de natuur

In de natuurlijke choreografie van spreeuwen in de lucht, waar de lucht een levend canvas lijkt te zijn, schuilen waardevolle lessen waaruit we lering kunnen trekken voor effectief organiseren en samenwerken in organisaties.

Vind je het interessant om met deze spiegel van de natuur te kijken welke lessen jouw organisatie kan leren van zwermintelligentie?

Bij PLUK trainingslocatie is het denken vanuit natuurlijke principes vanzelfsprekend. Genoeg uitzicht om de naar de lucht te kunnen kijken. Als je geluk hebt zie je een zwerm vogels voorbijvliegen. Lekker naar buiten en een dag ‘weg van je werkplek’ waarin je tot nieuwe inzichten komt. Elk seizoen houdt ons weer een nieuwe spiegel voor. Het is mijn dagelijkse inspiratie voor groei en bloei